Hejt w internecie to zjawisko, które z roku na rok przybiera na sile. Złośliwe komentarze, obraźliwe memy, groźby – to tylko niektóre formy przemocy słownej, z jakimi spotykają się użytkownicy sieci. Według badań [cyt. raport NASK 2022], ponad 70% internautów zetknęło się z mową nienawiści w internecie, a około 40% doświadczyło jej osobiście.
Psychologiczne mechanizmy hejtu
Deindywidualizacja i anonimowość
Deindywidualizacja to zjawisko psychologiczne, które polega na utracie poczucia tożsamości w tłumie. W internecie objawia się to tym, że użytkownik, ukrywający się za pseudonimem lub avatarem, traci poczucie odpowiedzialności za swoje słowa. Czuje się niewidzialny i bezkarny, co ułatwia wyrażanie agresji.
Dysonans moralny i rozproszenie odpowiedzialności
W środowisku online łatwiej o tzw. rozproszenie odpowiedzialności – użytkownik nie czuje, że jego komentarz ma realny wpływ, bo „wszyscy tak robią”. W efekcie agresywne zachowania są bardziej akceptowane. Dysonans moralny, czyli sprzeczność między systemem wartości a zachowaniem, jest tłumiony mechanizmami obronnymi: „to tylko żart”, „ta osoba na to zasłużyła”, „wszyscy tak piszą”.
Projekcja i frustracja
Psychologia wskazuje też na zjawisko projekcji – przenoszenia własnych negatywnych emocji na innych. Osoby sfrustrowane, pełne złości lub poczucia niesprawiedliwości, szukają ujścia emocji, znajdując je często w atakowaniu innych online.
Kultura internetu a normalizacja agresji
Internet sprzyja tworzeniu baniek informacyjnych i subkultur, w których hejt jest akceptowany lub wręcz nagradzany lajkami i udostępnieniami. W niektórych kręgach, szczególnie wśród młodzieży, złośliwość bywa utożsamiana z „humorem” lub „szczerością”.
Dodatkowo, algorytmy mediów społecznościowych często promują kontrowersyjne treści, co sprzyja polaryzacji i eskalacji emocji.
Konsekwencje hejtu
Dla ofiary
Długotrwałe narażenie na hejt może prowadzić do:
-
depresji,
-
obniżonej samooceny,
-
izolacji społecznej,
-
a w skrajnych przypadkach – myśli samobójczych.
Dla sprawcy
Hejtujący często nie zdają sobie sprawy, że ich zachowanie może być uznane za przestępstwo. W Polsce hejt może podlegać pod kodeks karny jako zniesławienie (art. 212 KK), zniewaga (art. 216 KK), groźby karalne (art. 190 KK) lub mowa nienawiści (art. 256 KK).
Dla społeczeństwa
Hejt przyczynia się do:
-
erozji zaufania społecznego,
-
normalizacji przemocy psychicznej,
-
zamykania się ludzi w echo-komorach i radykalizacji poglądów.
Przykład z życia (fikcyjny, edukacyjny)
Anna, 17-letnia uczennica liceum, zaczęła publikować na TikToku nagrania ze swoimi rysunkami. Początkowo dostawała pozytywne komentarze, ale wkrótce pojawiły się wyzwiska: „wiocha”, „masz 5 lat?”, „kreski jak dziecko z podstawówki”. Każdy nowy film spotykał się z falą hejtu. Anna zaczęła unikać szkoły, usunęła konto i zgłosiła się do psychologa z objawami lęku i bezsenności.
To przykład tego, jak „niewinne” komentarze w oczach hejtera, mogą realnie wpłynąć na psychikę młodej osoby.
Jak przeciwdziałać hejtowi?
Edukacja i samoświadomość
Im wcześniej uczymy dzieci i młodzież, czym jest mowa nienawiści i jakie są jej konsekwencje, tym większa szansa na zmianę postaw.
Moderacja i odpowiedzialność platform
Platformy społecznościowe powinny aktywniej usuwać treści nienawistne oraz ułatwiać zgłaszanie nadużyć. Istotne jest też skuteczne egzekwowanie regulaminów.
Wspieranie ofiar
Ofiary hejtu potrzebują wsparcia – zarówno emocjonalnego, jak i prawnego. Pomoc mogą znaleźć w fundacjach, u psychologów lub prawników.
Rola świadków
Świadkowie hejtu powinni reagować – zgłaszać treści, bronić ofiary, pokazywać, że hejt nie jest normą. Bierność to ciche przyzwolenie.
Podsumowanie – co możemy zrobić już dziś?
-
Hejt w sieci to poważne zjawisko psychologiczne i społeczne.
-
Często wynika z frustracji, anonimowości i braku empatii.
-
Jego skutki dotykają nie tylko ofiary, ale i całe społeczeństwo.
-
Potrzebna jest edukacja, odpowiedzialność platform i wsparcie ofiar.
-
Każdy z nas ma wpływ – jako użytkownik internetu, jako rodzic, nauczyciel, świadek.